Φύλακες της Καζακικής Στέπας: Αποκαλύπτοντας την Άφωνη Κληρονομιά των Αρχαίων Πετρών
ΑΣΤΑΝΑ – Τα Μπαλμπαλ, οι αρχαίες πέτρινες γλυπτές των τούρκικων λαών, στέκονται σαν σιωπηλοί μάρτυρες της ιστορίας, της πολιτισμικής κληρονομιάς και των παραδόσεων. Σκαλισμένες από πέτρα, διατηρούν την καλλιτεχνική και θρησκευτική κληρονομιά των πρώιμων τούρκικων φυλών, προσφέροντας μια ματιά στον τρόπο ζωής τους. Αυτά τα ερειπωμένα μνημεία, που χρονολογούνται από την αρχή της Μεσαιωνικής περιόδου, μπορούν ακόμη να βρεθούν διάσπαρτα στο καζακικό τοίχωμα.Γνωστά με διαφορετικά ονόματα – το αρχαίο τουρκικό όρο “μπαντίζ”, η περιφερειακή παραλλαγή “μούσιν” και το ευρέως αναγνωρισμένο “μπαλμπαλ”. Από τον ιερό ποταμό Ορχόν στη Μογγολία μέχρι τις ακτές της Κασπίας Θάλασσας, αυτές οι πέτρινες μορφές, πολεμιστές, ήρωες και γίγαντες, παραμένουν ως μαρτυρίες μιας χαμένης εποχής.
Ένα μπαλμπαλ είναι μια πέτρινη γλυπτή, μερικώς ενσωματωμένη στο έδαφος και διαμορφωμένη ώστε να μοιάζει με μια ανθρώπινη μορφή. Τα περισσότερα έχουν ύψος από μισό μέτρο έως ένα μέτρο. Μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες μελέτες των καζακικών μπαλμπαλ πραγματοποιήθηκε από τον αρχαιολόγο Αλκέι Μαργκουλάν, ο οποίος τις περιέγραψε ως μέρος ενός μεγαλύτερου νεκροταφείου.
“Αυτό το συγκρότημα περιλαμβάνει μια νεκρόπολη, έναν τάφο, ένα βάθρο, μια πλάκα, μια στήλη και τους ίδιους τους μπαλμπαλ – που κυμαίνονται από δέκα έως 600 σε αριθμό. Συχνά ανεγέρονταν εις μνήμην των ηγεμόνων, των ευγενών και των πολεμιστών, όπως οι καγάνοι, οι τεγίνοι πρίγκιπες και οι στρατηγοί. Ωστόσο, ακόμη και οι απλοί άνθρωποι δημιουργούσαν μπαλμπαλ ως μέρος των παραδοσιακών τελετουργικών τελετών λύπης και μνήμης”, έγραψε ο Μαργκουλάν.
Ορισμένα μπαλμπαλ παρουσιάζουν απλά σχέδια – επίπεδα σώματα με αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά προσώπου – ενώ άλλα είναι λεπτομερώς σκαλισμένα, απεικονίζοντας φιγούρες που κρατούν ποτήρια, φορούν κοσμήματα ή κρατούν όπλα. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτές οι πιο λεπτομερείς γλύπτες εμφανίστηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους.
Τα μπαλμπαλ βρίσκονται σε όλη την καζακστανική στέπα. Στα βουνά Καρκαράλυ και Βαγιανάουλ, κατάκριθαι αλυσίδες 300 έως 350 μπαλμπαλ, τόνιζοντας την εξουσία του νεκρού. Στις τοποθεσίες ταφής του Μπιλγκέ Καγκάν και του Κουλτιγκίν, γραμμές μπαλμπαλ οριζόντιαναν για δύο έως τρία χιλιόμετρα.
Η παράδοση των πέτρινων γλυπτών εξελίχθηκε με τον χρόνο. Τα μπαλμπαλ από το έκτο έως το όγδοο αιώνα ανήκουν στην αρχαία τουρκική περίοδο, ενώ εκείνα από τον ένατο έως τον 14ο αιώνα συνδέονται με την περίοδο των Κιπτσάκ. Μετά την περίοδο των Κιπτσάκ, η πρακτική εξαπλώθηκε προς τα δυτικά, στον Βόρειο Καύκασο, τη Ρωσία, την Ουκρανία και το Δούναβη. Με τον χρόνο, η μορφή των φιγούρων άλλαξε, οδηγώντας στην ανάπτυξη μνημείων τύμβου όπως τα κουλπυτά, που βρίσκονται ακόμη στη δυτική Καζακστάν. Αυτές οι μετέπειτα δομές αντανακλούν την επίδραση του Ισλάμ.
Για μυστήρια μετερρίζωσης
Η Τζάνια Σακτάνοβα, μέλος του Εθνικού Ιστορικού και Πολιτιστικού Μουσείου στην Τουρκιστάν, έχει παρατηρήσει τις αντιδράσεις των επισκεπτών στη συλλογή μπαλμπαλ του μουσείου.
“Οι φάτσες τους λάμπουν από θαυμασμό σαν να ανακάλυπταν κάτι προηγουμένως άγνωστο. Πολλοί ρωτούν: ‘Ποιούς εικονίζουν αυτοί οι φύλακες της στέπας; Θεούς, απλούς ανθρώπους ή αρχηγούς φυλών; Τι συμβολίζουν τα αντικείμενα στα χέρια τους; Και γιατί χαράχτηκαν σε τόσο μεγάλους αριθμούς;'”, δήλωσε στο The Astana Times.
Οι αρχαιολόγοι παραμένουν διχασμένοι σχετικά με τον σκοπό των μπαλμπαλ και ποιούς απεικονίζουν. Μία θεωρία υποστηρίζει ότι αντιπροσωπεύουν πεσμένους εχθρούς, τοποθετημένους στις τάφρους νικητών πολεμιστών για να τους υπηρετήσουν στη μεταβίβασή τους. Ο αριθμός των μπαλμπαλ που περιβάλλουν μια τάφρο μπορεί να συμβολίζει τη δύναμη του πολεμιστή και τον αριθμό των εχθρών που νίκησε. Αυτή η πρακτική μπορεί να φέρει και κάποιο πολιτικό μήνυμα, ως δειγματοδότηση στρατιωτικής δύναμης.
Μια άλλη ερμηνεία συνδέει τα μπαλμπαλ με τους καγάνες της στέπας, αντανακλώντας την περίοδο της κυριαρχίας τους και την ιεραρχική δομή της τουρκικής κοινωνίας. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, η καλλιτεχνική ποιότητα ενός μπαλμπαλ υποδεικνύει το καθεστώς του ατόμου που αντιπροσωπεύει – εκείνοι από ευγενή τάξη, για παράδειγμα, συχνά απεικονίζονται να κάθονται με σταυρωτά πόδια ή να κρατούν ένα τελετουργικό ποτήρι.
Μια εξαφάνισης κληρονομιά
Η τεχνοτροπία των μπαλμπαλ αποκαλύπτει εξαιρετική δεξιοτεχνία – στυλιστικά φρύδια, λεπτά δάχτυλα που σφίγγουν ένα αγγείο και λεπτομερείς προσωπικές εκφράσεις υποδηλώνουν ότι οι αρχαίοι γλύπτες δεν ζήτησαν μόνο να απεικονίσουν φυσικές ομοιότητες, αλλά και να αιχμαλωτίσουν το χαρακτήρα των ανθρώπων που απεικονίζουν. Σε μερικές περιπτώσεις, οι γλυπτές παρουσιάζουν υπερβολικές αναλογίες, με ασυναίσθητα μεγάλα κεφάλια. Αυτό αντικα
