“700 milyon soum sorunu çözmek için yetersiz” – Uzmanlar başkentin drenaj sistemi hakkında konuşuyor

“En önemli şey, drenaj sorununun kime ait olduğu ile başlamak, hangi kuruluşun sorumlu olduğunu belirlemek ve teknik tabanını geliştirmektir. Bilim adamları ve mühendislerle anlaşarak modelini geliştirmek gerekiyor. Tabii ki, bu çok para gerektirir. Mühendis Askarali Karimov, 61.000 dolarla (700 milyon soum) hiçbir şey yapılamaz” dedi.

Taşkent Vali Vekili Shavkat Umrzakov’un 7 Nisan’da imzaladığı karara göre, başkentte sulama sisteminin iyileştirilmesi için fon ayrılacak. Buna göre, drenaj ve kollektörlerin onarımı, beton boruların döşenmesi için devlet bütçesinin rezerv fonundan 700 milyon soum harcanacak.

Yağışlar sırasında taşkınları önlemek için yukarıdaki önlemlerin alındığı belirtilmektedir. Burada soru ortaya çıkıyor, bu önlemler için 700 milyon som yeterli mi? Drenaj sistemini iyileştirmek için gerçekte ne kadar harcanmalıdır? Bu süreçte nelere dikkat edilir? Kun.uz, ​​bu soruların yanıtlarını almak için bir mühendis, şehir plancısı ve çevreci ile görüştü.

20 yıldır Teksas’ta yaşayan ve şu anda Temple’daki büyük bir mühendislik danışmanlık şirketinde su yönetimi tasarımı direktörü olarak çalışan teknik bilimler doktoru mühendis Askarali Karimov ile konuştuk. Uzman, fon tahsis etmeden önce drenaj sisteminin geliştirilmesinden kimin sorumlu olduğunu belirlemenin gerekli olduğunu söyledi.

– Geçen yıl, Taşkent şehrinin eski valisi Jakhongir Artikhodjayev, kanalizasyon sorunlarıyla ilgili olarak beni aradı. Sürece gönüllü olarak katıldım. O dönemde yönetime bağlı sayısallaştırma merkezinde mevcut kanalların, kanalizasyon borularının, yapıların sayısallaştırılması ve kartografisi başladı. Her zaman bir soru sorarım: Taşkent drenaj sisteminin sahibi kim? Bunun sorumlusu kim, hangi kurum sorumlu? Şehrin mi yoksa cumhuriyetin mi dengesinde? Yaptığım araştırmalar sonucunda 3 kurumun bundan sorumlu olduğunu öğrendim. Daha sonra tüm görev ve sorumlulukları tek bir organizasyona devretmeyi, işçileri ve ekipmanı ona çekmeyi ve bu organizasyonu idari dengeye devretmeyi teklif ettim. Vali yardımcıları ve merkez personeli ile birlikte cumhurbaşkanı kararını da hazırladık ve bizzat ben bu sürece doğrudan katıldım ve gördüm. Ama maalesef bunlar kaldı. Taşkent ve Özbekistan’ın gelecekteki durumunun bir bütün olarak zor ve iyi olmayacağını o zaman bile defalarca tekrarladım. Çünkü en şiddetli depremden sonra kurulan sistem talebi karşılamıyor. Asfalta ve betona yağan yağmurun gidecek yeri yok. Bu yüzden çok fazla sorun var.

Para tahsisine gelince, 700 milyon soum yaklaşık 61 bin dolardan fazla olacak. Şimdi bu konuda hiçbir şey söyleyemem. Neden bu kadar para tahsis edildiğini ve ne için olduğunu bilmiyorum. Örneğin, Teksas’ta, her şehrin mühendisler için kanunları ve düzenlemeleri vardır. Her bir yapıyı tasarlamak istiyorsak, drenajı analiz etmeliyiz. Çünkü herhangi bir nesne yapıldığında şehrin suyunun çekilmesi gerekiyor.

Size bu süreci anlatacağım. Öncelikle modelliyoruz, tüm Amerika’nın sabit bir haritası var. Bu harita, 1980’lerin sonunda Amerika Birleşik Devletleri’nin tamamı için geliştirildi. Modellemede 100 yılda oluşacak yağışları alıp götürecek bir drenaj sisteminin oluşturulması gerekecektir. Bunu yaptık. Bunun için elbette çok büyük bir miktara ihtiyaç var çünkü sürece uzmanların çok fazla zamanı harcanıyor.

İkincisi, modelleme sürecinde önümüzdeki 30 yıl boyunca her yıl hangi boruların değiştirilmesi ve hangi hendeklerin genişletilmesi gerektiği dikkate alınır. Hani borular zamanla küçük hendeklere, hendekler de nehirlere dönüşür. Bütün bunları hesaplayıp önümüzdeki 20-30 yılın planını yapmak gerekiyor. Ayrıca bundan sonraki inşaat işlerinin ekonomik olarak hesaplanması ve tanımlanması mümkün olacaktır.

Taşkent şehrinden bahsedecek olursak bir mühendis olarak gidip oradaki durumu kendi gözlerimle görmem, belli yerleri ölçmem, saha çalışması yapmam lazım. Çünkü onsuz hesaplamak zor.

Benim önerim uzun vadeli ve kısa vadeli planlar yapılması yönünde olacaktır. Taşkent veya Özbekistan’ın tamamında böyle bir plan yok ve drenaj alanında uzman yok. Çünkü 60 yıldır özellikle Taşkent’te kimse bu işe karışmadı. Drenaj denilince çoğu kişi ne olduğunu anlamıyor bile.

Daha sonra drenaj alanında bir bütün olarak bilimsel temelli bir model geliştirilmelidir. Tüm dünyada drenaj sistemi belli bir olasılık teorisine göre modellenmektedir. Yarın 20 mm yağmur yağarsa bu bölgede su birikecek. Dolayısıyla belli bir süre içerisinde bu kadar hacimde suyu dışarı çıkarmak gerekir. 1-2 yıl sürer ama bu model yapıldıktan sonra işler çok daha kolay olacak. Ayrıca bu süreçte en önemli olan mevcut sistemi kartografiye dahil etmek ve yeniden çalışmaktır.

Eski birlik döneminde toplu taşıma geliştirildi, çok fazla yeşillik vardı. Bu yüzden tepsiler yapıldı. Şimdi her yere beton döküp asfaltlıyorlar. Tüm dünyada drenaj yeraltı boruları ile yapılmaktadır. Asla güncelliğini yitirmeyecek. Böyle bir kavram yok. Sonuç olarak, tepsiler şiddetli yağmurlarda dolar. Ayrıca şehirdeki çöpler içine sıkışsa da su gitmiyor. Bu tür çözümler mevcut koşullarda işe yaramıyor.

En önemlisi yukarıda da belirttiğim gibi drenaj sorununun kime ait olduğu ile başlamak, hangi kuruluşun sorumlu olduğunu belirlemek ve teknik altyapısını geliştirmektir. Bilim adamları ve mühendislerle anlaşarak modelini geliştirmek gerekiyor. Tabii ki, bu çok para gerektirir. 61 bin dolarla (700 milyon soum) hiçbir şey yapılamaz. Bunlar yerine oturduğunda drenaj sistemi sistemsel olarak gelişmiş ve önümüzdeki 50-100 yılda rahatlıkla kullanılabilecek bir alan haline gelecektir. Ve personel de eğitilir.

Bütün bunlar bilimsel olarak incelenebilecek teknik çalışmalardır. Tüm şehrin mevcut drenaj sistemini derinlemesine incelemek ve ardından teknik-ekonomik temelini oluşturmak gerekiyor.

Uzun yıllara dayanan şehir plancısı Temur Ahmedov, söyleşide su sisteminin ne zaman yapıldığını ve ne zaman bozulduğunu anlattı.

– Taşkent’in drenaj sisteminden bahsederken, Taşkent’in bir OASIS (çölde tatil bölgesi) olduğunu anlamalıyız. İpek Yolu ticaret yollarının kavşağında olması nedeniyle 2000 yılı aşkın bir süredir burada insanlar yaşamaktadır. O günlerde, toprak şimdi olduğundan daha verimliydi ve tarla düzgün yönetilseydi su bulunabilirdi.

2.000 yıl boyunca insanlar yavaş yavaş bildikleri en değerli kaynak olan su ile çalışmak için bir sistem geliştirdiler. İnsanlar yağmur ve yerel nehir suyunu yönetmek için hendekler, kanallar, yeşil alanlar ve göller ağı oluşturdu. Yani, bu sürece sadece nüfus dahil edildi. Sovyet döneminde bu gelenek şehir yönetimi tarafından sürdürüldü. O zamandan beri her yağmur yağdığında drenaj sistemi çalışmayı durdurdu ve yağmur suları bazı ağaçlara ulaşmayı durdurdu ve genel olarak bölgedeki sorunlar ciddi boyutlara ulaştı.

Taşkınların olumsuz etkilerini azaltmak için sadece 2-3 alana su pompaları kurmak için 700 milyon som yeterli olabilir. Ama sorunu çözmek için yetersiz.

Öncelikle bir uzman olarak şunu söyleyebilirim ki dikkatimizi aynı anda drenaj sistemine yoğunlaştırmamız yanlış. Taşkent’in drenajla değil, su yönetim sistemiyle ilgili bir sorunu var. Kent, yer altı ve yer üstü sularının hidrolojik dengesine sahip olmalıdır. Antik çağlardan beri insanlar hendekler, kanallar, göletler ve göllerden oluşan bir ağ kullanarak suyu dikkatli bir şekilde yönettiler. Yani drenaj sistemini düzeltmek istiyoruz dersek kesinlikle başarısız oluruz.

Su yönetim sistemini onarmayı düşünmeliyiz. Su yönetim sistemimiz, Taşkent şehrinin uzun vadeli kalkınma ana planının bir parçası olmalıdır. Master plan geliştirme konusunda Cumhurbaşkanlığı kararı alındı. Ancak, şehir liderliği henüz Taşkent’in gelişimi için bir ana plan hazırlamadı.

Eski su yönetim sisteminden kalan sorunları değerlendirerek başlamalıyız. Yerli ve yabancı uzmanların bu sistemin en zayıf noktalarını tespit etmesi gerekiyor. En zayıf noktalardan başlayarak, sınırlı kamu fonlarını en iyi ve en hızlı etkiye sahip projeye odaklayarak sistematik olarak çalışmalıyız. Şimdi maliyetler çok yüksek olacak, belki 10 milyon dolar. Sorunları çözmek için birkaç yıl çalışmamız gerekecek. Bu, son 5-6 yılda düzensiz yapılaşma, on binlerce ağacın kesilmesi ve birçok yeşil alanın tahrip edilmesi sırasında alınan kararların bir sonucudur.

Sorunu çözebileceğimize inanıyorum. Yerli uzmanlarımız var, yabancı uzmanları da davet edebiliriz. Gerekli kaynakları ayırmamız ve çok sıkı çalışmaya başlamamız gerekiyor. Gelecek nesil bizi mevcut sorunları nasıl çözdüğümüze göre yargılayacak.

Bir diğer şehir plancısı Iskandar Soliev ise 700 milyon soum’un yeterli olmadığını söylüyor.

– Verilere bakacak olursak, 2019 yılında Taşkent için tipik hale gelen yağmur selinden sonra yetkililer, drenaj sistemlerinin sermaye onarımı için 60 milyon dolara ihtiyaç olduğunu belirtti. Büyük bir revizyon mu bilmiyorum ama son haberlerde sistemin iyileştirilmesi için 700 milyon soum tahsis edildiği bildirildi. Bunun sorunu çözeceğine inanmıyorum. Ayrıca bu miktarın çevre düzenleme departmanı personeli ile atık toplamaya yetip yetmeyeceği de belirsiz.

Örneğin sistemdeki 5 bin işçi ayda 1.400.000 meblağ alsa bile ayda 7 milyar meblağ alacak. Tabii abartıyorum, bu para çevre düzenlemesine bile yetmeyebilir.

Sorunların ciddiyeti ve burada büyük değişiklikler yapılması gerektiği düşünüldüğünde, inşaat sektörü, yol, her şeyin kanun çerçevesinde izlenmesi ve ardından maksimum günlük yağış oranları dikkate alınarak yeniden yapılması gerektiği düşünüldüğünde, bunun çok pahalıya mal olacağını anlıyorum. ekonomist olmamama rağmen para.

Her neyse, bu sistemin çalışıp çalışmadığını söylemek kolay, yağmuru durduramıyoruz, bir dahaki yağmur yağdığında bir test daha yapacağız…

İklimbilimci Erkin Abdulahatov, drenaj sistemini taşkınlardan korumak için esas olarak nelere dikkat edildiğini anlattı.

– Büyük şehirlerde, şiddetli yağışlar sonrasında oluşan su kütlesinin kayıpsız ve güvenli bir şekilde geçmesi için drenaj sistemlerinin oluşturulmasında yağış yoğunluğu kavramı temel faktördür.

Meteorolojide 12 saatte 30 mm’den fazla yağış görülmesi çok tehlikeli bir hidrometeorolojik olay olarak kabul edilir ve şiddetli yağışları düzlük alanlarda sel baskınları, dağlık alanlarda ise tehlikeli sel baskınları takip eder.

Yağış şiddeti, bölgeye 1 dakika içerisinde düşen yağışın ortalama değeri olup, yağışın bölgede neden olduğu su debisi hesaplanabilmektedir. Taşkent tarihinde en fazla yağışın görüldüğü dönemde bu değer 0,25 mm/dakika idi. 9 Ağustos 1966’da değeri 0,16 mm/dakika iken, 2 Nisan 2023’te 0,22 mm/dakika’ya eşitti.

Bu nedenle Taşkent şehrinde dakikada 0,25 mm’den fazla yağış değeri esas alınarak, bu yağışlar sonrasında oluşan su akıntılarını zarar görmeden geçirecek drenaj sistemlerinin (tepsi, boru, su kemeri) yapılması gerekmektedir.